Introductie
De plant komt voor in Chili en is daar de nationale plant en wordt Cupihue genoemd. Als de plant volwassen is zal hij behoorlijk rijk bloeien bij een goede verzorging. De bloemen blijven vrij lang aan de plant zitten. Wanneer je eenmaal de plant bloeiend hebt gezien, wil je deze plant ook graag hebben maar dat is nog niet zo eenvoudig. De plant is bij aanschaf erg duur en ook nog erg moeilijk verkrijgbaar.
Ik had het geluk een plant met rode bloemen te kunnen bemachtigen en nadat ik deze plant had, las ik dat er nog meerdere kleuren/kleurvariaties (wit, wit met rood, etc) waren, maar aan deze planten was niet te komen. Dus probeerde ik het via zaad om hiervan jonge planten te verkrijgen. De resultaten waren bedroevend en van een aantal keren dat ik zaad had gekocht, verkreeg ik geen enkele plant. Je hoorde van allerlei verhalen hoe je de zaden moest laten ontkiemen, maar er waren weinigen die resultaten hadden met zaden. Inmiddels heb ik honderden jonge plantjes gekweekt en het blijkt toch niet zo moeilijk te zijn en ik beschrijf hierbij hoe ik zaad heb verkregen, daarna plantjes en hoe ik succesvol ben geweest met het afleggen.
Verkrijgen van zaad
Van mijn plant kreeg ik in het eerste jaar dat ik de plant had ca. 10 bloemen aan de plant en na de bloei ontstonden zaadbolletjes aan de plant maar ik vond geen goede zaden in deze bollen. De bloemen werden, achteraf gezien, niet bestoven. Ik ben toen maar bezig gegaan om de plant te stekken omdat dit in enkele artikelen stond dat dit mogelijk was. Na 3 jaar had ik nog geen enkel bewortelde stek en de langste tijd dat een stek goed bleef was 3 maanden en dan werd alles zwart.
Nu moest ik toch maar terug naar het zaaien van zaad maar hoe te verkrijgen? Inmiddels hadden Tiny en Piet v.d. Zanden een zaadbol verkregen en hadden uit 18 zaden 2 jonge plantjes verkregen. De zaadbol was spontaan ontstaan. Ik ben in 1999 begonnen om de bloemen handmatig te bestuiven met een fijn kwastje en tot mijn grote verbazing zag ik opeens een zaadbol hangen. Bij het binnenbrengen in de kas telde ik in totaal 7 zaadbollen. De zaadbollen groeiden in de winter en het voorjaar goed maar nu was de vraag van wanneer zijn de zaden rijp? Eind juli was een zaadbol aan een kant bruin geworden en bij het afhalen van die bol bleek de bol zacht te zijn. Ik heb meteen ook een andere zachte bol van de plant gehaald.
Dus het zelf bestuiven heeft wel effect maar niet van elke bloem wordt een zaadbol verkregen. Na ca. 4 weken na het zelf bestuiven kun je al zien of de bloem bevrucht was omdat dan het zaadbeginsel een verdikking krijgt, hierna gaan de bollen goed groeien. Een volgroeide zaadbol is ca. 1 cm in doorsnee en ca. 4 cm lang en bevat 60-100 zaden. In 2000 heb ik ca. 30 zaadbollen verkregen door zelf te bestuiven.
Voorbehandelen en zaaien van zaad
Het zaad is na ca. een jaar rijp wanneer de zaadbol zacht aanvoelt en de neiging heeft om van de plant te vallen. Haal nu de zaden uit de bol en verwijder het vruchtvlees, laat de zaden 3 dagen in lauw water staan en ververs regelmatig het water. De zaden hebben een laag die het ontkiemen kan vertragen. In deze eerste 2 zaadbollen zaten 130 zaden. Ik heb de zaden op verschillende manieren gezaaid.
| Plaats | Overrijp zaad | Bijna rijp zaad |
|---|---|---|
| 14 dagen in de koelkast | X | X |
| In zure grond | X | X |
| In zaaigrond | X | X |
Er zat geen verschil in de resultaten van overrijp zaad en bijna rijp zaad Er was qua uitkomsttijd geen verschil met de zaden uit de koelkast, maar er waren meer zaden beschimmeld die in de koelkast hadden gestaan. Zaaien in de zure grond gaf slechtere resultaten dan in de stekgrond die we in de vereniging kopen. De eerste zaden kwamen na 6-61/2 week uit en de temperatuur was overdag ca. 20 en ’s nachts ca. 13 graden. De grond werd niet erg nat gehouden.
Hiermee had ik voor mij de meest gunstige condities gevonden en nu werden de andere zaden, nadat ze rijp waren ook gezaaid. Mijn ervaring is dat hogere temperatuur en te vochtige grond meer schimmels geven en het zaad moet direct, nadat de zaadbollen van de plant gehaald worden, worden voorbehandeld en gezaaid. De uitkomstpercentage was 60-100%. Het belangrijkste is dat het zaad nog vers is wanneer het wordt gezaaid. Ik kreeg zaad van Juan Pablo Alvarez Jahnsen en het uitkomstpercentage ligt tussen 60-90%. Zaaien in vermiculiet geeft zeer goede resultaten. Maak de vermiculiet vochtig en doe de zaden bij de vermiculiet in een plastic zak. Na 4 weken komen de eerste zaden uit. Dat de zaden toch niet erg gevoelig zijn wanneer je de zaden goed behandelt, blijkt wel dat er zaden na 5 maanden nog opkomen in een kas waar de temperatuur in de winter 5-10 graden is.
Behandelen van de jonge plantjes
De zaden waren allemaal afzonderlijk gezaaid omdat de ouderplant erg gevoelig is voor verstoring van de wortels. De uitgekomen zaden hadden gedurende de eerste weken slechts een spriet en zijn in deze tijd dan ook erg gevoelig voor schimmels, hierna komt er slechts een blad tevoorschijn.
Wanneer een wortel onder uit het zaaipotje kwam, plantte ik het plantje in een pot van 9 cm in zure grond, die uit een mengsel van gekochte zure grond en bosgrond bestond.
De groei van de jonge plantjes is erg langzaam. Wat de gevoeligheid van de jonge plantjes is, wordt erg overdreven omdat een jong plantje die door de merels uit een potje was gekrabd en daarna een week op de grond lag, werd hij weer in het potje geplaatst en groeide gewoon weer door.
Het blijkt dat ze beter tegen droogte kunnen dan vocht. De Lapageria is een plant die langzaam groeit als hij jong is en pas na 3-4 jaar geeft hij zijn eerste paar bloemen.
Afleggen van een plant
Van Juan Pablo Alvarez Jahnsen uit Chili, die ik via internet had leren kennen, hoorde ik dat hij planten vermeerderde via zaad en afleggen. Het afleggen deed hij als volgt: Een half verharde stengel werd voor de helft ingesneden en met stekpoeder behandeld. Deze aflegger werd met een dik stuk draad onder de grond bij de moederplant gehouden. Deze aflegger hield ik vrij vochtig en na ca. 4 maanden zag ik 2 jonge sprieten uit de grond komen. De aflegger heb ik uit de pot gehaald met ruime grond en opgepot in een zuur grondmengsel waarna de stek verder groeide.
Verzorging van de plant
De standplaats van de plant is in de warme schaduw omdat bij felle zonneschijn de vooral jonge bladeren verbranden. De plant heeft matig water nodig en slechts om de maand mest wanneer U de plant in goede grond hebt staan. De plant wordt in een mengsel van goede kuipplantengrond, zure grond en bosgrond opgepot. Het moet een luchtig mengsel zijn.
De delen van de wortels, die bij een gezonde plant boven de grond uit steken, dienen altijd boven de grond gehouden te worden. In de grond plaatsen kan de dood van de plant betekenen. Ik geef de plant jaarlijks nieuwe grond en probeer de wortels zo weinig mogelijk te beschadigen en de grond die tussen de wortels zit, moet blijven zitten omdat de plant zijn eigen flora nodig heeft. Deze informatie kreeg ik uit ook uit Chili. Volwassen planten zijn gevoelig voor wortelbeschadiging.
Het halen van delen van de plant om de plant te vermeerderen zoals in “De Parel” nr 6 van 1997 beschreven stond, moet dan ook zeer voorzichtig gebeuren of wanneer je meerdere planten hebt, kun je zo’n risico wel nemen. Indien noodzakelijk kan de plant gesnoeid worden zodat er geen bloemen onder de bladeren blijven zitten.
De plant is niet erg gevoelig voor ongedierte maar de slakken houden van de bladeren zelfs de oudere bladeren die hard aanvoelen. De plant kan in de kas bij ca. 5 graden overwinterd worden, maar de plant heeft wel licht nodig omdat de bladeren aan de plant blijven en vermijd vooral een te vochtige omgeving in verband met schimmelvorming.
